Edebî sanatları, insan meramının muhataba aktarılırken iyi, güzel, etkili ve muhatabın durumuna göre kullanımında önemli rol oynayan kaideler zinciri olarak görebiliriz. Belâgat, lügatte varmak ve ulaşmak demektir. Terim olarak, zorlama ve yapmacıktan uzak olup yorumlamaya gerek olmaksızın kolay anlaşılır bir tarzda insan nefsinde etki bırakarak halin muktezasına göre söz söylemektir.[i]

Bugün edebî sanatlar ünvanı altında edebiyatçıların üzerinde genel hatlarıyla ittifak ettikleri bir tasnif vardır. Bunlar, beyân ve bed'î sanatlarıdır. Daha sonraları cümle şekilleri ve bunların kullanışları, lafzların muktezâyı hale uygunluğu ile ilgili meâni sanatları da edebî sanat kavramı olarak düşünülmüş ve bu tasnifte yerini almıştır. Kanaatimize göre içlerinde sanat tanımına uygun olan sadece bedî' ve beyândır.[ii]

Beyân ilmi, düşüncelerin, duyguların, işaretlerin doğuşlarını, değerlerini ve onların anlatımında kullanılacak yolları açık ve güzel bir şekilde ifade etme sanatını bildiren ilim dalıdır.

Bed'î ilmi 'be-de-a' fiil kökünden gelir. Kelimenin lügat anlamı olarak eşi ve benzeri olmayan, öncesinde herhangi bir örneği bulunmayan, yenilik, orijinallik, aslîlik ve icat demektir. Bedî' kelimesinin terim manâsı ise kısaca duruma uygun açık ve düzgün sözlerin yanında sözü süslü söyleme sanatıdır. Edebî sanatlarla örülü ifadenin lafz bakımından kusursuz, manâ bakımından makul ve aynı zamanda bir ahenge sahip olmasının usul ve kaidelerini inceleyen ilimdir.

Meâni ilmi de, değişik cümle şekilleri ve bunların kullanılışları, lafzların muktezâyı hâle mutabakatını bildiren ahvâle dair usûl ve kaideleri açıklayan ilim olarak tarif edilir.

Konuyla ilgili araştırdığımız Türkçe basılmış çalışmalar arasında tespit edebildiğimiz kadarıyla, edebî sanatların Kur'ân'la irtibatlı ve uygulamalı böyle bir çalışmaya rastlamadık. Kur'ân'ın en önemli özelliği lügavî i'câzî yönüdür. Îcaz, i'câz-ı Kur'ân'nın en metin ve en mühim bir esasıdır. Kur'ân-ı Hakîmde şu mucizâne îcaz o kadar çoktur ve o kadar güzeldir ki, ehl-i tetkik, karşısında hayrettedirler. Lâfzın fesâhatinden selâset-i lisânı, nazmın cezaletinden, mânâ belâgatinden, mefhumların bedâatinden, mazmunların beraatinden, üslûpların garabetinden birden tevellüt eden bârika-i beyanı, harika nazım örgüsü, eski Arap üslûbuna benzemeyen yepyeni bir üslûbu, hiç bir kimsenin muvaffak olamayacağı bir tarzda dilin bütün incelikleriyle kullanılması, Kur'ân'ın lügavi...