Arap dili, köklü geçmişi, zengin literatürü ve geniş coğrafyada konuşulan bir dil olması sebebiyle, yüzyıllar boyunca akademik çalışmaların merkezinde yer almıştır. Arapçanın derinliklerini keşfetmek, kelime hazinesini doğru ve sistemli bir şekilde öğrenmek isteyenler için sözlükler vazgeçilmez birer rehberdir. Bu kitap, Arapça Alfabetik Sözlükler başlığı altında, Arapça sözlükçülük geleneğini incelemeyi, önemli sözlükleri tanıtmayı ve onların etkin kullanım yöntemlerini akademik bir perspektifle sunmayı amaçlamaktadır.

Sözlük kelime olarak Arapça mu'cem, kâmus veya lügat kelimeleri ile karşılanan; bir dilde yer alan kelimenin öncelikle birincil daha sonra da gelebilecek diğer anlamlarını, farklı telif edilme gayelerine matuf olarak deyim veya cümle içinde söyleyiş ve yazılış şekillerini, kelimenin iştikakını, kökünü, bunların telaffuz ve başka unsurlarla meydana gelen söz ve anlamlarını bazen de örneklendirerek veren çalışmalardır. Bu kelimeler içinde 'mu'cem' kelimesi 'karışıklığı gidermek' anlamında Arapça ( عَجَـمَ'a-ce-me) fiilinden gelir.

Doğan Aksan sözlük ile sözlük bilim arasında ilişki kurarak sözlük kavramını biraz daha farklı ele almaktadır. Ona göre sözlük bilim bir dilin ya da karşılaştırmalı olarak çeşitli dillerin söz varlığını, sözlük biçiminde ortaya koymaya yönelen, bu amaçla yöntemler koyarak uygulama yollarını gösteren bilim dalıdır. Böylece sözlük kavramı ona göre dil biliminin bir alt birimi şeklinde değerlendirilmiştir. Doğan Aksan sözlük bilimcisi Jacop Grim'den naklen sözlük kelimesinin tanımı hakkında ayrıca 'bir dilin sözcüklerinin abecesel dizelgesi' der.

Tarihte ilk kez sözlük çalışmasını M.Ö. II. yüzyılda İskenderiye Müzesi kütüphanecisi Bizanslı Aristophanes'in yapmış olduğu iddia edilir. M.Ö. XI. yüzyılda Bawetshi'nin hazırlamış olduğu söylenen Çince sözlüğü de ilk yazılı lexicography örneği olarak zikredilmektedir[vi]. Terim olarak ilk kez 'Lat. Dictionarium' şeklinde 1225'te John Garland tarafından kullanıldığı söylenir[vii].

Arap dünyasında ise lügat çalışmalarının temeli İslam hukukunun iki temel kaynağı Kur'ân ve Hadis içerisindeki garip kelimelerini anlamaya yönelik Garib'ul-Kur'ân ve Ğarîbu'l-Hadîs tesmiyeleri ile şöhret kazanmış 'mevzui lügat' da denilen teliflerle başlamıştır.

Bu arada belirtmemiz gereken bir diğer husus da Arap dünyasında yukarıda bahsi geçen sözlük çalışmaları yapılırken Avrupa'da kayda değer sözlük...