(eBook version of a collection of poetry by Welsh Socialist Pioneer R. J. Derfel)

Cwyn y Gweithwyr a Cherddi Eraill

R. J. Derfel

"Tra byddo ein gwlad o gwr i gwr

Yn eiddo arglwyddi tir,

Na chaned Cymro wladgarol gerdd,

Heb ynddi frawddeg o wir;

Yn hytrach datganer rhyfel gân,

I gasglu y Cymry ynghyd;

I ymladd â'r gelyn am y tir,

Nes ennill y wlad i gyd."

Roedd Robert Jones Derfel (1824-1905) yn fardd, traethodydd, llyfrwerthwr a chyhoeddwr, ac fe'i cofir yn bennaf heddiw fel cenedlaetholwr cynnar ond yn anad dim fel un o arloeswyr y mudiad Sosialaidd yng Nghymru. Yn hytrach na chystadlu mewn Eisteddfodau, defnyddiodd ei farddoniaeth er mwyn amlygu gwirioneddau anodd Cymru'r bedwaredd ganrif ar bymtheg:tlodi, anghydraddoldeb, hawliau gweithwyr, a thriniaeth merched.

Y detholiad yma o'i farddoniaeth yw'r cyntaf i gael ei gyhoeddi ers dros canrif. Wedi'i gynnwys hefyd mae rhagymadrodd gan D. Ben Rees, sydd wedi cyhoeddi nifer o lyfrau ar dreftadaeth sosialaidd Cymru.