Każdego dnia postrzegamy świat za pomocą naszych zmysłów. Widzimy przedmioty, słyszymy dźwięki, dotykamy powierzchni. Wszystko to wydaje się takie natychmiastowe i "konkretne"! Ale czy to naprawdę rzeczywistość? A może po prostu poruszamy się w niewielkiej części wszechświata składającego się z wielu poziomów, widzialnych i niewidzialnych? Współczesna i starożytna wiedza, fizyczna i metafizyczna, zachęca nas do zastanowienia się nad tym odwiecznym pytaniem.

Nasze codzienne doświadczenie często ogranicza nasze zrozumienie. Jesteśmy przyzwyczajeni do rozpoznawania świata tylko poprzez to, co możemy zobaczyć, dotknąć lub zmierzyć. Jednak pod powierzchnią tej "normalnej" percepcji współistnieje wiele innych rzeczywistości. Rzeczywistości fizyczne, które wymykają się naszym zmysłom, współistnieją z wymiarami metafizycznymi, pełnymi znaczeń i tajemnic. Pomyśl o makrokosmosie i mikrokosmosie: dwóch skrajnościach, w których nasze codzienne życie rozpływa się w niemal niezrozumiałych skalach wielkości.

W sferze fizycznej wszechświat ujawnia się w warstwowych poziomach rzeczywistości. Na poziomie kosmicznym możemy jedynie dostrzec jego ogrom. Część, którą możemy "zobaczyć", stanowi zaledwie 5% całego znanego wszechświata. Na poziomie makroskopowym to, co postrzegamy, nasza rzeczywistość wydaje się konkretna. Jednak nawet prosty obiekt, taki jak krzesło, kryje w sobie zupełnie inną prawdę. W skali subatomowej mamy do czynienia z wszechświatem cząstek, które podlegają sprzecznym z intuicją prawom fizycznym. Eksperymenty splątania kwantowego pokazują, jak na poziomie subatomowym dwie cząstki mogą być natychmiast połączone na duże odległości, tak jakby ignorowały pojęcie przestrzeni i czasu. Albert Einstein i Niels Bohr jako pierwsi wstrząsnęli fundamentami naszego wyobrażenia o rzeczywistości, próbując odpowiedzieć na słynne pytanie: "Czy Księżyc istnieje, gdy nikt nie patrzy?".

Obok poziomów fizycznych rozciąga się zagadka metafizyki. Metafizyka bada to, co nie jest bezpośrednio dostrzegalne, kwestionując samą istotę bytu. Starożytni Grecy, tacy jak Platon, wyobrażali sobie świat "idei", doskonały i niezmienny, którego świat materialny był jedynie słabą kopią. Wszyscy pamiętamy alegorię jaskini: skuci łańcuchami ludzie dostrzegali jedynie cienie na ścianach, nigdy nie widząc bezpośredniego światła prawdziwego Słońca.

Pokrewne koncepcje znajdujemy również w filozofiach Wschodu. "Zasłona Maji" z tradycji indyjskiej opisuje świat zjawiskowy jako iluzję, która zasłania prawdziwą istotę rzeczywistości. Z drugiej strony religie, mistycyzm i duchowość interpretują ten niewidzialny wymiar jako miejsce, w którym dusza lub "jaźń" łączy się z transcendencją.

Ale jak możemy odróżnić to, co fizyczne, od tego, co metafizyczne? To pytanie prowadzi nas do jednego z najgłębszych pytań w historii filozofii: czym jest rzeczywistość?

Starożytni greccy myśliciele, tacy jak Arystoteles, próbowali podzielić świat na substancję i przypadek. Substancja jest tym, co istnieje samo w sobie, przypadek jest tym, co istnieje w związku z czymś innym. Ich badania położyły podwaliny pod trwające tysiąclecia spekulacje.

Dziś naukowcy, podobnie jak filozofowie, nadal kwestionują samych siebie. Na przykład współczesna fizyka połączyła klasyczną ontologię z relatywizmem poznawczym. Według Wernera Heisenberga, ojca zasady nieoznaczoności, sama obserwacja modyfikuje obserwowany obiekt. Innymi słowy, nigdy nie możemy poznać rzeczywistości w "czysty" sposób. To, co postrzegamy, jest zawsze odzwierciedleniem naszego zaangażowania w proces poznawczy.

Jesteśmy zatem ograniczeni przez nasze ciała, zmysły i język. Jednak pragnienie poznania tego, co prawdziwe, prowadzi nas...